Jankiel Adler (1895 Tuszyn – 1949 Aldbourne)

Jankiel Adler, Żyd, ca 1926

Został wychowany w środowisku chasydzkim. Edukację artystyczną rozpoczął w wieku kilkunastu lat w warsztacie grawerskim wuja w BelgradzieW roku 1916 wyjechał do Niemiec, gdzie studiował w pracowni Gustava Wiethüchtera w Kunstgewerbeschule w Barmen (Wuppertal). Zaledwie rok później przeniósł się do Warszawy. Po proklamacji niepodległości nawiązał kontakt z łódzką grupą żydowskich artystów Jung Idysz. W tym okresie tworzył wpisujące się w nurt ekspresjonizmu prace o mistycznej wymowie. Umiłowanie do tradycji żydowskiej łączył z – przywołując słowa samego artysty – „futuryzmem po wszelkie czasy”. W 1920 roku wyjechał do Berlina i wszedł w krąg artystów skupionych wokół czasopisma „die Aktion”, a po przeprowadzce do Düsseldorfu na przełomie 1921 i 1922 roku został członkiem grupy Das Junge Rheinland. W latach dwudziestych eksperymentował z kubizmem i konstruktywizmem. Pod koniec dekady zaczął przejawiać skłonności do abstrakcyjnego uogólniania form. Po objęciu władzy przez nazistów w 1933 roku wyjechał do Paryża. W tym czasie jego prace były prezentowane w ramach monachijskiej wystawy Sztuka zdegenerowana. Pod koniec lat trzydziestych Adler podróżował po Europie, a w 1940 roku przystąpił do formującej się Armii Polskiej we Francji. Po zdemobilizowaniu zamieszkał w Wielkiej Brytanii. W jego twórczości z lat trzydziestych i czterdziestych widoczne są wpływy prac artystów awangardowych takich jak: Paul Klee, Max Ernst i Pablo Picasso.

Wystawy w Villa la Fleur:

Literatura:

  • P. Fierens, Jankel Adler, London 1948.
  • A. Klapheck, Jankel Adler, Recklinghausen 1966.
  • Jankiel Adler, katalog wystawy, Städtische Kunsthalle/ Tel Aiv Museum/ Muzeum Sztuki w Łodzi, Koeln 1985.  
  • Jenkl Adler, katalog wystawy, Tel Aviv 1985.
  • Am Anfang: Das Junge Rheinland, katalog wystawy, Städtische Kunsthalle, Düsseldorf 1985.
  • Jerzy Malinowski, Grupa „Jung Idysz” i żydowskie środowisko „Nowej Sztuki” w Polsce: 1918-1923, Warszawa, 1987.
  • A. Heibel, Jankel Adler (1895–1949), t. I-II, Münster 2016.